Türkiye İçin Yeni Karınca Türü Keşfi: Emeryopone loebli
Merhaba değerli forum sakinleri bugün sizlere, Türkiye'nin karınca faunasına yeni bir katkı sağlayan ve daha önce burada kaydedilmemiş bir türden bahsedeceğim: Emeryopone loebli. Bu tür, ilk kez Adıyaman ve Gaziantep'ten yapılan kayıtlara dayanarak Türkiye'de belgelenmiş oldu.
ÖZET Merhaba değerli forum sakinleri bugün sizlere, Türkiye'nin karınca faunasına yeni bir katkı sağlayan ve daha önce burada kaydedilmemiş bir türden bahsedeceğim: Emeryopone loebli. Bu tür, ilk kez Adıyaman ve Gaziantep'ten yapılan kayıtlara dayanarak Türkiye'de belgelenmiş oldu.
Emeryopone loebli türü Türkiye'den ilk kez iki farklı lokaliteden kaydedilmiştir. Bu kayıtlar türün dördüncü ve en kuzeydeki kaydıdır. Bu iki kayıttan biri bilimsever vatandaşlar tarafından kaydedilmiş olup, vatandaş biliminin önemini göstermektedir.
GİRİŞ
Türkiye'nin karınca faunasına ilişkin çalışmalar 170 yıldan daha eskiye dayanmaktadır (Rigler, 1852). Ancak, sonraki dönem çalışmalarının katkısına rağmen, ülkenin gerçek karınca biyoçeşitliliği ve tür zenginliği hakkındaki en kapsamlı veriler yaklaşık 50 yıl öncesine aittir. Bu çalışmalar arasında, Kiran ve Karaman (2012) tarafından yayımlanan Türkiye’nin ilk karınca kontrol listesi, 286 tür ve 20 alttür olmak üzere toplam 306 takson bildirmiştir. Söz konusu çalışmada, her bir ilden bilinen karınca türlerinin sayısını gösteren bir grafik sunulmuş; bu grafiğin analizi, özellikle ülkenin doğu ve güneydoğu bölgelerindeki faunal ayrıntılara ilişkin bilgi eksikliğini açık biçimde ortaya koymuştur.
Yerli ve yabancı araştırmacıların en güncel bulgularına dayanarak, hâlihazırda Türkiye karınca faunasının 385 taksondan oluştuğu bilinmektedir. Yaklaşık on yıllık kısa bir sürede kaydedilen bu görece önemli artış dikkat çekici olmakla birlikte, doğu ve güneydoğu bölgelerindeki eksiklik kısmen azalmış olsa da, veri yetersizliğinin hâlen kayda değer düzeyde olduğu açıktır (Kıran & Karaman, 2021). Bu nedenle, Türkiye’nin güneydoğu bölgesindeki karınca biyoçeşitliliğine ilişkin bilgi eksikliğini gidermek amacıyla Kahramanmaraş ve Adıyaman illerinde gerçekleştirilen karınca faunası araştırmaları sırasında, Ponerinae altfamilyasına ait yeni bir cins ve tür olan Emeryopone loebli (Baroni Urbani, 1975) tanımlanmıştır. Bu tür, Türkiye faunası için ilk kez kaydedilmiş olup, aynı zamanda türün dünya genelindeki ilk yuva tabanlı kaydı olma özelliğini taşımaktadır.
MATERYAL VE YÖNTEMLER
Türkiye’nin Adıyaman ilinde gerçekleştirilen arazi çalışması sırasında, taş altları, toprak yüzeyi, kaya çatlakları, ölü odunlar, ağaç gövdeleri ve dalları gibi çeşitli mikrohabitatlardan kapsamlı örneklemeler yapılmıştır. Karınca örnekleri, aspiratör kullanılarak doğrudan örnekleme yöntemiyle toplanmış ve laboratuvar ortamında hazırlık ve teşhis işlemlerinden önce korunmak üzere %96 etanol içeren tüplere yerleştirilmiştir. Örneklerin ilk değerlendirilmesi sonucunda Emeryopone (Forel, 1912) cinsine ait bireylerin varlığı tespit edilmiştir. E. loebli olduğu düşünülen örnekler, mikroskobik inceleme için hazırlanmış ve türün orijinal tanımı, renkli fotoğrafları ve Varghese (2006) tarafından sunulan teşhis anahtarı kullanılarak tanımlanmıştır. Örneklerin dijital fotoğrafları, 3.2× ve 8× mikroskop objektiflerine bağlı bir Nikon D800e kamera ile çekilmiştir. Fotoğrafların kaydedilmesi için Helicon Focus yazılımı kullanılmıştır. Türün dağılım haritası Google Earth ile hazırlanmıştır. Materyal, Trakya Üniversitesi Entomoloji Müzesi'nde (EMTU) saklanmaktadır.
Şekil 1. Emeryopone loebli işçisi. A. Baş, B. Habitus, C. Üstten görünüm
Şekil 2. Emeryopone loebli'nin dağılımı. Mavi noktalar: türün eski kayıtları, Turuncu noktalar: türün son kayıtları
SONUÇLAR VE TARTIŞMA
Toplanan Örnekler: 12 işçi; TÜRKİYE-Adıyaman-Derinsu Köyü; 37°52.094' N, 38°24.381' E; 911 m rakım; 30.V.2024; C. Karaman & V. Aksoy; EMTU, 24/0851.
2 işçi, Gaziantep-Şahinbey; 37°00.2677' N, 37°21.1167' E; 900 m rakım; 30.IV.2024; T. B. Söylemez & K. Özalp.; EMTU.
Notlar: Emeryopone cinsi, ilk olarak Forel tarafından 1912 yılında Endonezya'nın Sumatra Adası'ndan tanımlanmıştır. Günümüzde bu cins, İsrail, İran, Suudi Arabistan, Hindistan, Nepal, Güney Çin, Endonezya ve Malezya gibi ülkelerde dağılım gösteren beş türle (E.buttelreepeni, E. franzi, E. loebli, E. melaina, E. narendrani) temsil edilmektedir. Bu beş tür arasında, Emeryopone loebli Palaearktik bölgede dağılım gösteren tek türdür (Şekil 2)
Emeryopone loebli, ilk olarak Baroni Urbani tarafından 1975 yılında İsrail’den Belonopelta loebli adıyla tanımlanmış olup, bu tür de Ponerinae altfamilyasına aittir. Türün ilk kaydı, Eucalyptus sp. ve Opuntia sp. ile karakterize kurak bir habitatta toplanan dört işçi bireye dayanmaktadır (Baroni Urbani, 1975). Collingwood (1985), türü Suudi Arabistan’da, palmiye ağaçlarıyla karakterize bir habitatta toplanan tek bir işçi birey ile kaydetmiştir. Türün üçüncü kaydı ise İran’dan Khalili-Moghadam vd. (2023) tarafından bildirilmiştir. Aynı çalışmada, türün meşe ağaçlarıyla karakterize bir habitatta, çürümekte olan bir meşe kütüğünden elde edilen tek bir işçi birey ile kaydı yapılmıştır. Bu çalışmada ise tür, Adıyaman’daki 25–30 yaşlarında, nemli bir meşe ormanından ve Gaziantep’teki açık bir araziden kaydedilmiştir. Bu iki yeni kayıt, türün bilinen en kuzeydeki dağılım noktalarını temsil etmekte olup, türün düşünüldüğünden daha geniş bir alana yayıldığını ortaya koymaktadır.
Khalili-Moghadam vd. tarafından bildirilen İran kaydına ait örneğin petiolesi, yalnızca bu çalışmada incelenen örneklerden değil, aynı zamanda www.antweb.org adresinde CASENT0915184 numarasıyla erişilebilen türün paratipinden de belirgin şekilde daha uzundur. İran kaydı yalnızca bir işçi bireye dayandığı için, bu uzun petiolenin tür içi popülasyonel bir varyasyon mu yoksa farklı bir türe mi ait olduğu netlik kazanmamıştır. Türkiye’den elde edilen örnekler, ommatidyum sayısı dışında, morfolojik olarak türün paratipiyle büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Türk örneklerinde dört ommatidyum bulunurken, türün özgün tanımında (Baroni Urbani, 1975) tip örneğin yalnızca bir ommatidyuma sahip olduğu bildirilmiştir. Bu çalışmada elde edilen karınca materyalinde ommatidyum sayısındaki farklılıkların tür içi varyasyon olduğu düşünülmektedir. Türün Batı Palearktik bölgedeki çeşitliliği ve yaygınlığı hakkında kesin bir yargıya varılabilmesi için daha fazla kayıt ve örneğe ihtiyaç duyulmaktadır. Bununla birlikte, bu çalışmada bildirilen kayıtlar türün bölgede sanılandan çok daha geniş bir yayılım gösterdiğine ve henüz keşfedilmeyi beklediğine işaret etmektedir.
Gaziantep’ten elde edilen E. loebli kaydı, bilimsever vatandaşlar tarafından yapılmıştır. Son derece nadir görülen ve tespiti zor olan bir Emeryopone örneğine ait bu kayıt, profesyonel araştırmacıların yanı sıra amatörlerin yürüttüğü çalışmaların da önemini vurgulamaktadır. Özellikle Türkiye’nin doğu ve güneydoğu bölgelerinde karınca faunasının yeterince çalışılmamış olması nedeniyle, bilimsever vatandaşların yeni kayıtlara ulaşmaları olası görülmektedir.
TEŞEKKÜR
Bu çalışma, Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından 2022-122 numaralı proje kapsamında desteklenmiştir. Gaziantep’ten elde edilen Emeryopone materyalini paylaştıkları için Tarık Barış Söylemez(@Hallight13) ve Kerem Özalp’a teşekkür ederiz. Bu çalışma için etik kurul onayı ve/veya yasal/özel izin gerekmemektedir.
Araştırmacıların Katkı Beyanı
Yazarlar, makaleye eşit düzeyde katkıda bulunduklarını beyan etmektedirler.
Çıkar Çatışması Beyanı
Yazarlar, herhangi bir çıkar çatışması bulunmadığını beyan etmektedirler.
Etik Beyan
Yazarlar, araştırmalarında Araştırma ve Yayın Etiği’ne uygun hareket ettiklerini beyan etmektedirler.
DİPNOT:
Makaledeki örneklere ve haritaya ait görsellerin yüklenmesinde sorun oluştuğu için Antweb'den görseller kullanıldı. Bu tarz karıncaların dünyalarıyla ilgili makaleler ve gelişmeler oldukça paylaşım yapmaya devam edeceğim, sağlıcakla kalın.
Kaynaklar:
Emeryopone loebli türü hakkındaki bu Makale, @Ares tarafından karincaciftligim.com adına çevrilmiş ve yazılmıştır.
www.karincaciftligim.com
