Güney Avrupa’ya Ait Nadir Parazitik Karınca Türü
Camponotus universitatis’in Asya’daki İlk Kaydı
Merhaba değerli forum üyeleri,
Bugün sizlere Türkiye karınca faunasından kaydedilmiş, aynı zamanda Asya’dan bilinen ilk kaydı Türkiye’den yapılan parazitik bir Camponotus türünden bahsedeceğim:
Camponotus universitatis.
Türün kaydı yeni olmamakla birlikte, konunun Türkçe literatüre kazandırılması ve türün tanınmasına katkı sağlamak amacıyla ilgili makaleyi çevireceğim. Makale 2015 yılına aittir.
ÖZET Camponotus universitatis’in Asya’daki İlk Kaydı
Merhaba değerli forum üyeleri,
Bugün sizlere Türkiye karınca faunasından kaydedilmiş, aynı zamanda Asya’dan bilinen ilk kaydı Türkiye’den yapılan parazitik bir Camponotus türünden bahsedeceğim:
Camponotus universitatis.
Türün kaydı yeni olmamakla birlikte, konunun Türkçe literatüre kazandırılması ve türün tanınmasına katkı sağlamak amacıyla ilgili makaleyi çevireceğim. Makale 2015 yılına aittir.
Camponotus universitatis, 2012 yılında Karaman tarafından tanımlanan olası parazitik tür C. ruseni’ye kadar, Camponotus cinsinin bilinen tek inquiline parazitik türüydü.
C. universitatis, şimdiye kadar yalnızca Güney Avrupa’da (İspanya, Fransa, İtalya, İsviçre, Arnavutluk ve Bulgaristan) birkaç çalışmada kaydedilmiştir. Bulgaristan’daki C. universitatis kaydı, Türkiye sınırına oldukça yakın olan Yıldız Dağları’ndan bildirilmiş olmasına rağmen, tür bugüne kadar Türkiye’den kaydedilmemiştir. Bu çalışmada, C. universitatis Konya-Akşehir-Engili Köyü’nden (İç Anadolu) kaydedilmiş olup, türün Asya’daki ilk kaydını temsil etmektedir.
GİRİŞ
Camponotus, yaklaşık 1100 yaşayan tür, 500 alttür ve 34 fosil tür ile Formicidae familyasının en büyük cinsidir ve bilinen tüm karınca türlerinin %10’undan fazlasını oluşturmaktadır (Bolton, 2012; Karaman ve Aktaç, 2013). Cinsin parazitik türleri, biri gerçek inquiline parazit olan C. universitatis ve diğeri olası parazit olan C. ruseni Karaman ile temsil edilmektedir. C. ruseni, Türkiye’nin Anadolu bölümünden (Kütahya) yakın zamanda tanımlanmış olsa da (Karaman, 2012) biyolojisi hakkında çok az şey bilinmektedir. Gerçek parazitik tür olan C. universitatis işçisi (Forel, 1890) tarafından Fransa’dan tanımlanmış, daha sonra (Tinaut ve ark. 1992) türün dişi ve erkek bireylerini İber Yarımadası’ndan tanımlamış ve biyolojisi hakkında bazı bilgiler sunmuştur.
Forel’in tanımından bu yana geçen 120 yıldan fazla bir süre içinde C. universitatis yalnızca Güney Avrupa’da kaydedilmiştir: Fransa, İsviçre, İtalya, Arnavutluk, İspanya ve Bulgaristan. Bulgaristan’daki kayıt Türkiye sınırına çok yakın olmasına rağmen, tür ne Trakya’dan ne de Anadolu’dan kaydedilmiştir.
Bu çalışmada, C. universitatis’in Türkiye’nin Anadolu kısmından (Asya) kaydı yapılmış olup, türün Avrupa dışındaki ilk kaydını temsil etmektedir.
MATERYAL VE YÖNTEM
6 işçi; Türkiye, Sultan Dağları, Konya, Akşehir, Engili Köyü (38°18'11.0"N 31°26'48.0"E), 1466 m rakım, 27 Haziran 2011, toplayanlar: K. Kıran ve V. Aksoy. Aynı yuvadan
8 C. aethiops işçisi C. universitatis ile birlikte toplanmıştır. Materyaller Trakya Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Edirne, Türkiye (TU) koleksiyonunda muhafaza edilmektedir.
İllüstrasyonlar Nikon D70s DSLR kamera, 105 mm makro lens ve 2x telekonvertör kullanılarak çekilmiş ve Combine-Z (2008) ücretsiz yazılımı ile hazırlanmıştır.
Şekil 1. C. universitatis ve C. ruseni’nin dağılımlarını gösteren harita.
★C. universitatis’in, ⬡ ise C. ruseni’nin lokalitelerini göstermektedir;
WAM: Batı Anadolu Dağ Silsilesi; Taurus M.: Toros Dağları
Şekil 2-3. C. universitatis- 2. thorax, petiole ve gaster (lateral) 3. Baş (frontal )
SONUÇLAR VE TARTIŞMA
Türkiye, değişken topoğrafyası, habitat çeşitliliği, iklimi ve coğrafi konumu sayesinde Kafkasya, İran-Anadolu ve Akdeniz olmak üzere üç biyoçeşitlilik sıcak noktasının kesişim noktasında yer alır (Şekercioğlu ve ark., 2011) ve bu durum ülkede yüksek karınca çeşitliliğinin oluşmasına olanak tanır. Türkiye’de bugüne kadar toplam 313(eski) karınca taksonu kaydedilmiştir (Kıran ve Karaman, 2012). Camponotus, 44 takson (40 tür ve 4 alttür) ile en fazla türe sahip cinstir (Karaman ve Aktaç, 2013).
Tek parazitik tür olan C. universitatis’in konak türü olan C. aethiops, ülke genelinde yaygın dağılıma sahip en baskın türdür. Ancak, Bulgaristan’daki kayıt Türkiye sınırına çok yakın olmasına rağmen, C. universitatis bugüne kadar ne Trakya’dan ne de Anadolu’dan kaydedilmemiştir.
C. universitatis, Sultan Dağları, Konya, Akşehir, Engili Köyü’nden kaydedilmiştir. Bu alan, Güney Avrupa Dağları ile Toros Dağlarını bağlayan ve buzul döneminde sığınak işlevi görmüş Batı Anadolu Dağ zincirinin bir parçasıdır. Burası, C. ruseni’nin tip lokalitesine oldukça yakın olup, her iki tür de oldukça yaşlı ve kurak bir karaçam (Pinus nigra) ormanında, sırasıyla 1462 m ve 1466 m rakımdan toplanmıştır. C. universitatis’in, yaklaşık 5.000–7.500 yıl önce oluşan boğazları geçerek dağılımını Avrupa’dan Asya’ya doğru genişletmiş olması muhtemeldir.
Hölldobler ve Wilson, “The Ants” adlı kitaplarında kalıcı parazitik türlerin (özellikle inquiline’lerin) çoğunlukla Avrupa’da dağlık ve kurak bölgelerde bulunduğunu belirtmişlerdir (Hölldobler ve Wilson, 1990). Güney Avrupa Dağ Kuşağı (Pirene Dağları, Alpler, Transilvanya, Karpatlar, Batı Anadolu Dağları, Toroslar ve Kafkaslar) batıdan doğuya doğru uzanan bu coğrafi yapı, böyle habitatlar için uygun bir ortam sunmaktadır. C. universitatis’in dağılımı, Güney Avrupa Dağ Kuşağı’nın yönelimi ile örtüşmekte ve Hölldobler ve Wilson’ın hipotezini desteklemektedir.
Rigato ve Toni (2011)’ye göre, C. universitatis’in dağılımı, konak türü C. aethiops’un dağılımını takip etmelidir, ancak tür düzensiz bir dağılım göstermektedir. Buna bağlı olarak, Anadolu ve Trakya’da daha fazla C. universitatis yuvasının bulunması beklenmektedir.
C. universitatis materyalimiz, A. Tinaut tarafından tanımlanan İspanyol örneğinden (1 işçi) daha ince bir vücuda; 6 dişli mandibulalara; profil görünümde daha kalın üst petiol yarısına (Şekil 2); çıplak oksipital köşelere (Şekil 3); başın ve femurların alt yüzeyinde seyrek dik tüylerin bulunmasına; femurların ekstansör yüzeyinde tüylenme olmamasına ve sarımsı kahverengi vücut rengine sahip olması ile ayrılmaktadır. İspanyol C. universitatis örnekleri daha tıknazdır, ancak indeksler Türk örnekleriyle neredeyse aynıdır.
C. universitatis işçileri, C. ruseni işçilerinden 6 dişli mandibulaları; metanotal oluğun olmaması; propodeum sırtının düzden dışbükeye doğru şekillenmesi; gözlerde kısa dik tüylerin olmaması; antenlerde, femurların ve tarsusların ekstansör yüzeylerinde dik tüylerin bulunması ile; erkek bireyleri ise daha dar baş yapısı ve 12 segmentli antenleri ile ayrılmaktadır.
TEŞEKKÜR
Bu çalışmaya verdikleri maddi destekten dolayı TÜBİTAK’a (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) ve İspanya’dan C. universitatis örneklerini ödünç olarak temin eden Albert Tinaut’a teşekkür ederiz.
KAYNAKLAR:
-Bir parazitik tür olan Camponotus universitatis hakkındaki bu konu direkt olarak Makale Çevirisidir. Bu tarz karıncaların dünyalarıyla ilgili makaleler ve gelişmeler oldukça paylaşım yapmaya çalışacağım. Sağlıcakla kalın.
Bu bilimsel makale, @Ares tarafından karincaciftligim.com adına çevrilmiş ve düzenlenmiştir. İzinsiz hiçbir yerde paylaşılamaz
