Karıncalarda "Tür" Tespiti Problemi: Sorun Ne?

el4nce

Süper Koloni
Moderatör
Yardımsever
İlklerden
Forum Delisi
Deneyimli Hobici
Tespit Uzmanı
Rehberkolik
Üye
Katılım
11 Ocak 2022
Mesajlar
2,473
Çözümler
293
Tepkime puanı
3,992
1.) Tür Tespiti/Tayini Nedir?
2.) "Key" ve "Description" Nedir?
3.)Tür Tespiti Neden Bu Kadar Zor?
4.) Tür Tespiti İçin Ne Gerekir?
5.) Karıncayı Görseller İle Kıyaslayıp Tespit Yapmak


Karıncalar, var oldukları 100 milyon önceye kadar Dünya'da başarılı canlılar olarak yaşadılar. Sahip oldukları sosyal yaşam onları, tıpkı diğer sosyal canlılar gibi, evrimsel statünün üstünde bir yerlere koydu. Sahip oldukları bu başarı, onların kıtalararası yayılmalarını sağladı. Türleşmenin sebepleri ile ilgili birçok sebep sunulmuştur. Ösosyallik, süper-organizma, haplodiploidilik, coğrafi koşullar, ekolojik salınım(ecological release) ve diğer canlılarla etkileşim sunulan sebeplerdendir. Karıncaların bu sebeplerden ötürü bu kadar büyük bir türleşme yaşadıkları düşünülüyor.

1.) Tür Tespiti/Tayini Nedir?
Tür Tespiti ya da bilinen adıyla "Species Identification/ID" türe özgü olduğu veya türe özgü olarak çeşitlenen farklılıkların uygulanarak canlının türünün anlaşılmasını sağlar. Bu süreç, gerek türleşen karıncaların birbirine morfolojik olarak son derece benzer olmalarından, gerek Türkiye'nin yoğun türleşme merkezi olmasından ötürü oldukça zordur.

2.) "Key(Anahtar)" ve "Description(Açıklama)" Nedir?
Description(Açıklama), bir türün sahip olduğu genel özelliklerin, türe özgü veya değil fark etmeksizin değerlendirilmesidir. Bunlar; renk, şekil, büyüklük ve kıllanma ile ilgili olabilir. Örnek ile inceleyelim. Normalde tür tespitinin Türkçeleştirilmesini pek doğru bulmam ama anlaşılması için elimden geleni yapacağım.

-Camponotus lateralis description(açıklama):
Renk: Vücüt renk konusunda çeşitlenir. Kafa, mesosoma ve petiole düz sarı ile kırmızı tonları arası veya kahverengi ancak asla tamamen siyah olmayan tonlardadır. En fazla baş ve mesonotum ve propodeumun sırtı kısmen veya baskın olarak siyah, gaster her zaman koyu kahverengi ila siyah renkli, genellikle daha soluk ön yüze sahip.
İlk gastral tergit; genellikle vücut iki renkli, baş kırmızımsı kahverengi ve mesosoma koyu kahverengi, baş genellikle kırmızımsı ve frontal alanda belirsiz bir nokta var; antenlerin rengi de değişken, en soluk formlarda tekdüze sarı veya hafif belirsiz son 1-2, funiculus segmentleri, genellikle
scapes sarımsı ve funiculus sarımsı taban 2-4 ve belirsiz apikal segmentler, koyu formlarda
scapes kırmızımsı kahverengi ila kahverengi ve funiculus tamamen belirsiz; bacaklar en soluk formda
tamamen sarımsı kırmızı, ancak genellikle coxa ve femora kırmızımsı kahverengiden siyaha kadar değişir ve tibiae
sarımsı uçlara sahip kahverengi veya tüm bacaklar kırmızımsı kahverengiden kahverengiye kadar değişir ve femurların, tibiae ve tarsilerin daha soluk uçlarına sahiptir, en koyu örneklerde tüm bacaklar biraz daha soluk kahverengidir.

-Burada, canlının genel özelliklerinin açıklamasını görüyorsunuz. Hiçbirisi canlıya özgü değil, sadece fenotipini anlatan özellikler.

Key(Anahtar) ise; canlının sahip olduğu, türe özgü özellik veya türe özgü çeşitlenebilen özelliklere key denir. Keyler genellikle kıyaslamalar içerir. Örnek vermek gerekirse;


Camponotus lateralis key;
Derin metanotal groove, eyer-benzeri/dış bükey propodeum, parlak yüzeye sahiptir ve antennal scapes'de erekte kıl yoktur. Birinci gastral tergitinde "transverse ripple" yapısı vardır ve bu yapılar sığ ve azdır. Bu yapılar arasındaki kaba mesafe 9.1–13.7 μm'dır. C.anatolicus, benzerlerinden asla mesosoma'dan daha siyah olmayan birinci gastral tergit ile ayrılır. C.rebeccae'de tergitlerdeki "transverse microstriation" yapısı daha derin ve yoğundur. Yapılar arasındaki mesafe lateralis'den kısadır. 7.1–9.5 μm. C.rebeccae'nin dış bükey/eyer-benzeri propodeum'u daha kısa ancak uzundur.

C.lateralis:
camponotuslateralisborowiec.jpg

C.rebeccae
casent0911696_p_1_high.jpg

3. Tür Tespiti Neden Bu Kadar Zor?
Yoğun türleşme ve birbirine oldukça benzeyen türlerin ortaya çıkışı, tür tespitini bir hayli zorlaştırdı. Yukarıda verdiğim örnekten devam edelim. C.lateralis, C.rebeccae'den ayrım noktalarından biri dikkatinizi çekmiş olmalı. "Transverse microstriation/microripple" yapısı. Nedir bu yapılar?
Her ne kadar abdomende bu yapıları incelemek zor olsa da ben örnek kolaylaşsın diye karıncanın morfolojisinin farklı parçalarından bu örnekleri vereceğim.
microsculpture.jpg
Banner3-1024x448.png
microsculpture1.jpg
"Microstriation/ripples", birer "microsculpture" tipidir ve karıncalarda oldukça çeşitlenir. Microsculpture, exoskeleton üzerindeki canlının derisinin işleme biçimidir. Bu tür üzerindeki uzun düz çizgileri ya da kabarık, noktalı işlemeyi görmüş olmalısınız. İşte bunlar microsculpture denen şey ve C.lateralis ve C.rebeccae'de abdomendeki microsculpture izleri arasındaki mesafe ölçülüp daha net bir tür tespiti yapılmak için kullanılıyor. İşte tür tespiti bu gibi sebeplerle oldukça zor.

4. Tür Tespit Etmek İstiyorum Ne Yapmalıyım?
Her ne kadar tür tespiti oldukça zor olsa da bazı türler birbirlerinden görece daha kolay ayırt edilmektedir. Bu sebeple tür tespiti yapmak ya da yaptırmak istiyorsanız öncelikle çok iyi fotoğraflara ihtiyacınız var. Bunun için de kaliteli bir lensli kamera, telefona klipslenen lensler veya mikroskopa ihtiyacınız var.
Apexel-phone-macro-lens-100mm-2.jpgwsUqsUsQpQtknhqDqM9jLR.jpgimages (7).jpg

İkinci olarakta hangi cinsle ve bu cinsin türün bulunduğu yerdeki ihtimallere aşına olmalısınız. Örneğin Colobopsis cinsi bir karıncanın türünü tespit etmeye çalıştığınız zaman gidip başka bir kıtadaki tür mü değil mi anlamaya çalışmanız absürt olur mu değil mi? Bu sebeple ihtimalleri iyi bilmelisiniz. İhtimaller her zaman sadece ülkede bulunanlarla da kısıtla değildir hem ona da dikkat etmelisiniz.

1753858964532.png
Gördüğünüz gibi tek Colobopsis türü var Türkiye'de kaydedilmiş.



Üçüncü olarak ise keyleri kullanmalısınız. Bir karıncanın türünü tespit etmek istediğiniz bir yandan başka bir sekmede veya bir not defterinizde canlıyı tespit etmenizi sağlayacak keyleri bulundurmalısınız. Colobopsis truncata, ismini "truncate" kafa yapısından almıştır. Bu sebeple tespiti oldukça kolaydır ancak bu her cins/tür için böyle olduğu anlamına gelmiyor, bu sadece eğer tür tespitine bir yerlerden başlamak istiyorsanız böyle basit yerlerden başlamanız gerektiği anlamına gelir. Daha detaylı keyler de mevcut ancak tek ihtimal olduğu için ihtiyaç duymuyorsunuz. Yine de merak edenler için:


Sharply truncated head, in which the anterior truncated surface of the head in the major workers and the females is distinctly marginate and in which even the mandibles have a sharp external ridge separating an anterior from a latero-ventral face. C.truncata also differs Camponotus genus in straight frontal carinae, slightly converging to the front[...]


Dördüncü olarak ise habitat ve davranış biçimleri. Bunlar her ne kadar az bilinse de oldukça işe yarayan ve kullanılan keylerdir.

Habitat
"Lasius niger açık yaşam alanlarını tercih eder, kentsel alanlarda ve turistik bölgelerde, kumlu alanlarda, meralarda ve bahçelerde yaygındır. Toprakta veya taşların altında yuva yapar. Lasius alienus ise turistik tesislerin içindeki açık alanlarda, kentsel kırsal alanlarda, çalılıklı yol kenarlarında, meralarda, zeytinliklerde, her türlü ormanda, iğne yapraklı ormanların yüksek rakımlarında ve çalılıklı meralarda gözlemlenmiştir. Yuvalar taşların altında veya kumlu yol kenarlarında gözlemlenmiştir."
Bu şekildeki bir habitat bilgisi, bulduğunuz kraliçenin Lasius niger complex'de mi yoksa Lasius alienus complexte mi olduğunu anlamanızı kolaylaştırır.

Lasius niger veya niger complexten yuva tipleri(yeşillik alanlar ve bitki/ağaçlar)
lasius-niger_1row.jpg675px-Lasius_cf._niger,_Michal_Kukla_(2).jpg

Tipik Lasius neoniger yuvası:

neoniger14-XL.jpg
Tipik Parazitik Lasius yuvası:
lasius_fuliginosus_nestmaterial.jpgimages (8).jpg


Davranış

Sıcak havalarda abdomenini havaya kaldırıp oldukça hızlı ve seri bir şekilde hareket eden bir cins mi görüyorsunuz? Bu, Cataglyphis olma ihtimalini oldukça arttırıyor çünkü Cataglyphis'ler tipik olarak bu davranış ile bilinir
Cataglyphis_velox.jpeg




5. Karıncayı Görseller İle Kıyaslayıp Tespit Yapmak: Grup ve Complex Nedir?
Bu yola başvuran karınca hobicilerinin bunu yapma sebebi, ihtimallerin sadece resimlerde kıyasladıkları türlerden ibaret olduğunu düşünmeleri ancak bu son derece yanlış. Aslında bunu anlamak için türlerin varlığından haberdar olmanız gerekmiyor. Grup ve complexlerin ne olduğunu anlasanız bile neden görsellerle karıncaları kıyaslamamanız gerektiğini anlayabilirsiniz. Gruplar, birbirine daha yakın akraba olan, morfolojik olarak benzeyen türlerin toplandığı yapılardır. Örneğin Formica rufibarbis grup. Tür tespiti konularının altına bu şekilde tespitler yazıldığı zaman grup ve complexleri bilmeyen karınca hobicileri buldukları karıncanın direkt "Formica rufibarbis" olduğunu zannediyor ancak Formica rufibarbis grup, içerisinde F.rufibarbis'e son derece benzeyen, çeşitlenen türleri içeren bir tür topluluğudur.

Formica rufibarbis grup üyeleri(glabridorsis ve clara'nın alttürü hariç):

450px-Formica_anatolica_antweb1008386_p_4_high.jpg300px-Formica_lusatica_casent0173858_profile_1.jpg300px-Formica_cunicularia_casent0173175_profile_1.jpgFormica_orangea_antweb1008418_p_1_high.jpgFormica_tarimica_antweb1008423_p_1_high.jpgFormica_rufibarbis_casent0173870_profile_1.jpgFormica_tianshanica_antweb1008424_p_1_high (1).jpg
Görüyorsunuz, birbirlerine ne kadar benziyorlar. Bu sebeple uzmanlar tarafından, birbirlerine evrimsel süreçte yakın akraba olmaları ve morfolojik olarak benzer olmalarından dolayı aynı çatı altında toplanmaları gerektiği düşünüldü. Türkiye'de rufibarbis grupun tüm üyeleri yok. Bu bizim için her ne kadar işleri daha kolaylaştırsa da hala tespiti zor.


Complexler ise grupların altında bulunan, genetik olarak belirgin ancak morfolojik olarak tespitleri pek belirli olmayan yapılardır. Hatta bazı complex türleri, bir zamanlar aynı tür olarak bile kabul edilmiştir. Buna en iyi örnek Tetramorium'dur. Tetramorium, complexler içerisinde bulunan türler arasında eser miktarda farklar olan bir cinstir. Her ne kadar bazı complex türler görece birbirinden daha kolay ayrılsa da neredeyse tüm complexler profesyonellik olmadan imkansız seviyededir. Zaten kolay kolay Tetramorium complexleri içerisindeki türlerin ayrımını bulamazsınız. Bulabileceğiniz şeyler complex ayrımları ile sınırlıdır. Mesela Tetramorium caespitum complex'i Tetramorium ferox complex'ten nasıl ayırırsınız? Bu yapılabilir ancak tür tespiti, "morphometrics" dediğimiz ölçümler olmadan imkansız.

Tetramorium caespitum grup altındaki complexler:
-Tetramorium caespitum complex
-Tetramorium ferox complex
-Tetramoirum chefketi complex
-Tetramorium semilaeve complex

Anadolu, tür çeşitliliği ve benzerliği açısından son derece zengin ve bu sebeple tür tespiti basitçe resim kıyaslamaları ile yapılabilecek seviyede değildir. Ülkemizdeki bir elin beş parmağını geçmeyen mirmekologlardan biri olan Prof. Dr. Celal Karaman, kendisine bizler yani karınca hobicileri hakkında ne düşündüklerini sorduğumda "Uzaktan bakıp nasıl tür tespiti yapıyorlar, hayret ediyorum. Herhalde ben tür tespiti yapmayı bilmiyorum(!)" demişti. Etrafınızda "Tetramorium caespitum kolonim var, Camponotus sanctus besleyen var mı?" gibi sözler duyarsanız bu konu aklınıza gelsin. :)


[/URL]
"]
 
Son düzenleme:

Elraen

Yumurta
Yönetici
Yönetici
Ekip
Yardımsever
İlklerden
Ansiklopedik İnsan
Forum Delisi
Deneyimli Hobici
Üye
Katılım
10 Ocak 2022
Mesajlar
131
Tepkime puanı
1,398
Nasıl ön görüp konuyu sabitliyorum ama :) Bana böyle tartışmalarla gelin arkadaşlar. Şimdi bu konuda %60'a 40 orandayım açıkçası. O da konunun asla "SA ARKADAŞLAR TÜRÜ NE? -50 PX FOTOĞRAF GELİR CEVAP -BARBARUS KANKA.. şeklinde olmaması gerektiği. Messor gibi spesifik karıncaların, minik türlerin ve yapısı birbirlerine çok benzeyen camponotus'ların bile "Allah allah" dedirten ve anlaşılması güç olduğu gerçeğini değiştiremeyiz. Bazı karıncaların işçilerinin hatta major'larının çıkması beklemek bile gerekebiliyor.

Bence tatlı bir tartışma konusu. Bence %100 emin olduğumuz tipler var evet ama yanlış bildiğimiz veya tahmin ettiğimiz çok fazla karınca türü olduğu aşikar.

Ama şimdi Lasius Niger'a da SP. diyemeyiz tabi =))
 

el4nce

Süper Koloni
Moderatör
Yardımsever
İlklerden
Forum Delisi
Deneyimli Hobici
Tespit Uzmanı
Rehberkolik
Üye
Katılım
11 Ocak 2022
Mesajlar
2,473
Çözümler
293
Tepkime puanı
3,992
Konu revize edilip detaylandırılmıştır. Kafa karışıklılığı olmaması için Tuğkan abinin yorumu hariç tüm yorumlar silinmiştir.
 
Üst